تصاویر دروغین

همه‌ی ما در شبکه‌های اجتماعی زیادی عضو هستیم. چند سال پیش نمونه‌ی ذهنی ما از انتزاع شبکه‌های مجازی اجتماعی چیز خیلی متفاوت‌تری از آن چیزی که امروز می‌بینیم بود. فیس‌بوک و توییتر در ایران پرکاربردترین شبکه‌های اجتماعی بودند. در فیس‌بوک یا توییتر صفحات پر بازدید زیادی هست که چشم‌های زیادی آن‌ها را می‌بیند و می‌خواند. وقتی مطلبی را ریشیر می‌کنی باز هم چشم‌های افراد، نظرات دیگران را در بسیاری موارد می‌بیند. در توییتر بیشتر لینک به صفحات بیرونی داده می‌شود و به طور خلاصه منبع اخبار و دیدگاه‌ها به یک جا یا چند جای محدود می‌رسد.

در بیشتر نقاط دنیا، بر خلاف ایران، نرم‌افزارهای چت بیشتر برای گفتگو میان ‌افراد یا به اشتراک‌گذاری مطالب کاملا خصوصی و شخصی یا گروهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی در ایران متاسفانه به خاطر فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی، نرم‌افزارهای چت به ابزاری برای به اشتراک‌گذاری جک‌ها، تصاویر بامزه، شایعات، اخبار و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونه عجیب آن استفاده از یک نرم‌افزار چت متن‌باز به نام تلگرام است که با تمرکز کامل بر روی امنیت و سرعت وارد شد و انتظار داشت قشر کوچکی از گیک‌های کامپیوتری یا معدود افرادی که امنیت ارسال پیام‌ها برایشان مهم است به آن اعتماد کنند و از آن بهره ببرند. آن‌ها هرگز و هرگز فکر نمی‌کردند سرورهایشان در ایران مدام دچار اختلال و افزایش بار شود و به جای پیام‌های خصوصی مهم هزار جک و پیام بی‌ارزش مدام در شبکه‌ی آن‌ها فرستاده شود. جالب است بدانید تلگرام به دلیل ماهیت متن‌باز بودن خود توسط یک اجتماع ساخته و کنترل می‌شود نه توسط یک شرکت با اهداف انتفاعی.

جالب‌تر این‌که این نرم‌افزارها جز وایبر که به خاطر روسای اسراییلیش (و ترس از عواقب ساخته شدن یک پایگاه دانش بزرگ از اطلاعات زبان فارسی به دست مهمترین دشمن جمهوری اسلامی) ف یلتر شد، ف یلتر نشدند. کمی دقیق‌تر شویم. با شبکه‌های اجتماعی می‌توان خیلی بهتر و متمرکزتر جریان‌سازی کرد اما با برنامه‌های چت نه. یک پست شبکه‌ی اجتماعی ممکن است هزاران بار میان هزاران نفر دوباره به اشتراک گذاشته شود اما یک پیام در برنامه‌ی پیام‌رسان بین گروه‌های ۵ الی ۲۰ نفره به اشتراک گذاشته می‌شود. به علاوه منبع یک پیام هرگز مشخص نیست و پیام مدام بدون هدف دست به دست می‌شود و اغلب نیز بین اهل آن قابل اشتراک گذاشتن نیست. به علاوه ممکن نیست یک پست توسط میلیون‌ها نفر لایک شود و بار روانی روی کاربران دیگر برای لایک کردن یا القای پرطرفدار شدن یک پست در ذهن آنها وجود ندارد.

خلاصه اینکه با برنامه‌ی پیام‌رسان ترتیب دادن یک شورش اجتماعی خیلی خیلی سخت‌تر از یک پست شبکه اجتماعی است. برای همین هم هست که این نرم‌افزارها برای حکومت‌ها خیلی بی‌خطر هستند و خیلی دیرتر ف یلتر می‌شوند. خلاصه اینکه مطالبی که قبل‌ها نقل محافلی با هزاران کاربر می‌شدند الان نقل محافل چند ده نفره می‌شود...

اما این همه مقدمه‌چینی برای چه؟! این مقدمات را گفتم برای اینکه برسم به یک آسیب جدید در برنامه‌های پیام رسان و آن هم این موضوع که مطالب غیرواقعی و غلط خیلی سریعتر در این شبکه‌ها به کاربران صدمه می‌زنند. اگر حواسمان به آن‌چه می‌خوانیم نباشد و در مورد آن تحقیق نکنیم به خاطر همان موضوع شبکه‌های کوچک و دیده نشدن نظرات دیگران روی پیام‌ها ممکن است خیلی راحت‌تر گول بخوریم. سه مثال می‌زنم و تمام.

۱- یک پستی به این مضمون در یکی از گروه‌های تلگرام من منتشر شده بود:

این هم ترجمه نوشته اتوبوس اروپاییها....

چاقو...اسماعیل را نکشت

آتش...ابراهیم را نسوزاند

نهنگ...یو.نس را ندرید و نخوررد

دریا...موسی را نبلعید

با خدا باش و به او اعتماد کن تا پناه و نگهبانت باشد...

از همان ابتدا به این مطلب شک کردم. گوگل در نرم‌افزار images.google.com‌ خود سرویسی دارد که می‌توانید یک تصویر را آپلود کنید و گوگل دنبال عکس‌های شبیه به آن بگردد. این سرویس فقط در حالتی نمایان می‌شود که با desktop view‌ وارد سایت شوید. یعنی اگر با اندروید آن را می‌بینید باید به براوزر بگویید سایت را در حالت دسکتاپ برایتان نشان دهد. من دنبال این عکس گشتم و به این عکس رسیدم:

در جواب این پیام یک چنین چیزی نوشتم:

متن اول توسط یک مسلمان نوشته شده بود چون غیرمسلمان‌ها به خدا نمی‌گویند الله. خلاصه به نظر من مهم نیست که یک اروپایی چنین عقیده‌ای دارد. برای من مهم است که خودم چنین اعتقادی دارم. این تصویر فقط غربزدگی بسیاری از مسلمان‌ها را نشان می‌دهد. به علاوه در بسیاری از کشورهای اروپایی تبلیغات دینی روی وسایل دولتی ممنوع است.

۲- تصویر دوم (در یک پست دیگر در یک گروه دیگر) این بود:

این یکی از قبلی هم مشکوک‌تر بود. من هم چنین جوابی دادم:

شکل سمت راست چند تا غلط دیکته ای داره (ارمان به جای آرمان و گرفه اید به جای گرفته اید) بعید میدونم متن رسمی باشه. به این دلیل که چنین متن هایی رو یک بار مینویسند و برای همه میفرستند و چندین بار خونده میشه و کلماتش انتخاب شده اند. بعدش هم، این کار اصلا به مخابرات مربوط نیست و دلیلی نداره دو تا ارگان جدا جدا با دو تا متن متفاوت این کار رو انجام بدند. نگران امنیت تلگرام نباشید. برنامه ش اوپن سورس هست و از نظر امنیتی هم بارها بررسی شده تا باگی نداشته باشه. نکته آخر هم اینکه خیلی عجیبه که سازمان فلان ناجا با یک شماره تو تلگرام عضو شده باشه بعد عکس گذاشته واسه خودش بعد جای پیگیری رسمی (پیامک و تلفن و..) تلگرام بده که پول واسش کمتر بیفته! فراموش نکنید که تلگرام پروتکل بازی داره و هر جا هم بخواد به صورت خودکار به چندین نفر پیغام بده این کار رو از روی کامپیوتر انجام می‌ده که شصت تا غلط تایپی که بیشتر در کیبورهای لمسی به وجود میاد نداشته باشه.

۳- و تصویر سوم:

دولت فرانسه به مناسبت نتیجه مثبت توافق گروه5+1 با ایران و لغو تحریمها دیشب به افتخار ایران به مدت دو ساعت برج ایفل را به سه رنگ زیبای سبز سفید و قرمز مزین و نورافشانی کرد

من باز هم عکس رو در اینترنت جستجو کردم و جواب دادم:

به نظر میرسه مراسم روز باستیل در فرانسه ست که دستکاری شده و رنگ آبی به سبز تبدیل شده.

http://www.independent.co.uk/news/pictures/bastille-day-celebrations-in-france--in-pictures-10390526.html

دو تا دلیل به نظر من میرسه. ۱- این پرچمی که میبینید به پرچم ایتالیا خیلی نزدیکتره تا ایران. سبز پرچم ما بالاست نه چپ ۲- جلوی برج خیلی شلوغه. مطمینا مردم فرانسه آنقدر از توافق خوشحال نمیشند که این طوری جلوی برج ایفل جمع بشند

چندین مثال دیگر هم وجود داشتند که فکر می‌کنم نوشتن در مورد آن‌ها خواننده‌ی گرامی را خسته کند. حواسمان باشد در نسل جدید ارتباطات هر چیزی از هر کسی را بدون منبع درست و حسابی قبول نکنیم و بدانیم هزاران مورد دیگر هم وجود داشته که ما بدون تحقیق،‌ آن‌ها را پذیرفته‌ایم...